Nie da się zaprzeczyć, że kawa to jeden z dwóch napojów na świecie, które są najczęściej spożywane każdego dnia. Dostępna jest w wielu odmianach i przyrządza się ją na niezliczoną ilość sposobów. Cieszy się aż tak olbrzymim powodzeniem, że nawet już Anglicy, piją jej więcej niż tradycyjnej popołudniowej herbaty.
Głównym jej składnikiem każdej odmiany kawy jest kofeina, mająca rozmaite właściwości, zarówno pozytywne, jak i negatywne. Jeśli będziemy spożywać ją z umiarem, zgodnie z zaleceniami lekarzy, to nasz organizm odczuje jej korzystny wpływ wzmacniający osłabiony stan zdrowia.
Czy jest kofeina i jakie są jej źródła?
Kofeina jest organicznym związkiem chemicznym, który naukowo można sklasyfikować jako alkaloid purynowy. To, co nadaje kofeinie wyjątkowość wśród pokrewnych związków, to specyficzny sposób, w jaki węgiel i azot łączą się w jej cząsteczce.
Jest ona stosunkowo powszechna w przyrodzie, ale może być również syntetyzowana w warunkach laboratoryjnych, a po raz pierwszy została sztucznie uzyskana przez niemieckiego chemika Friedricha Runge w 1819 roku.
Otrzymany w ten sposób związek to biały proszek o gorzkim smaku, łatwo rozpuszczalny w wodzie. Naturalnie występuje nie tylko w ziarnach kawy, ale także w różnych ilościach w liściach herbaty, nasionach kakaowca, guaranie czy coraz popularniejszej yerba mate, która jest ekstraktem pozyskiwanym z liści ostrokrzewu paragwajskiego.
Kofeinę wykorzystuje się także jako wartościowy składnik suplementów diety, głównie w celu odchudzania i ułatwiania spalania nadmiaru tkanki tłuszczowej, czy też łagodzenia objawów np. chorób układu oddechowego, takich jak astma, czy obturacyjne zapalenie płuc.
Jaka dobowa dawka kofeiny nie szkodzi naszemu zdrowiu?
Aby kofeina mogła przynieść pozytywne korzyści zdrowotne, powinna być dawkowana zgodnie z zaleceniami specjalistów, co nie niesie ze sobą ryzyka wystąpienia skutków ubocznych. Dawka zatwierdzona przez lekarzy to maksymalnie 300 mg dziennie, której nie wolno przekraczać.
Warto także wiedzieć, od jakie ilości możemy mówić o przedawkowaniu, a zaczyna się ono od spożycia więcej niż 500 mg kofeiny w ciągu doby. Śmiertelna dawka tego związku to z kolei 10 g, lecz do zatrucia dochodzi już po przekroczeniu 2000 mg tego alkaloidu, co daje wyraźnie odczuwalne objawy:
- drgawki, na którymi trudno jest zapanować;
- silne uczucie pobudzenia;
- niemożność skupienia uwagi;
- nerwowość;
- trudności z zasypianiem i ryzyko bezsenności;
- nagłe, gwałtowne uderzenia gorąca;
- bóle i zawroty głowy;
- zaburzenia rytmu serca;
- diureza, czyli częstsze niż zwykle oddawanie moczu.
Eksperci potwierdzają również, że od dużych dawek kofeiny można się również uzależnić, ponieważ pomimo wielu właściwości prozdrowotnych, jest ona w świecie medycznym powszechnie uważana za środek psychoaktywny, który uzależnia zarówno fizycznie, jak i psychicznie.
Objawy uzależnienia są trudne do rozróżnienia od symptomów zatrucia, dlatego należy stanowczo przestrzegać zalecanego, dziennego dawkowania kawy, herbaty, czy innych napojów z kofeiną w składzie.
Na jakie części ludzkiego działa wpływa kofeina?
Działanie kofeiny w organizmie jest wieloaspektowe, oddziałujące na różne organy i układy wewnętrzne, co jednocześnie odpowiada za jej niezliczone właściwości. Warto podzielić je w zależności od konkretnej części ciała, na które oddziałuje w zróżnicowany sposób, między innymi na:
Mózg i układ nerwowy
Spożycie kofeiny inicjuje nasz obwodowy układ nerwowy i indukuje zwiększone uwalnianie neuroprzekaźników: serotoniny, adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy. Oznacza to, że impulsy nerwowe będą przechodzić szybciej, a efekty tego będą odczuwalne niemal natychmiast, ma to jednocześnie niezwykle pozytywny wpływ na pracę mózgu. Ponadto odpowiednie dawki kofeiny:
- redukują uczucie zmęczenia i senności;
- wzmacniają pamięć i koncentrację;
- poprawiają refleks i skracają czas reakcji;
- łagodzą skutki uboczne stresu, depresji i innych napięć nerwowych;
- dodają energii niezbędnej np. do aktywności fizycznej;
- umożliwiają łatwiejsze przyswajanie dużych ilości informacji;
- poprawiają samopoczucie psychiczne, szczególnie po wypiciu porannej kawy.
Serce i układ krążenia
Kolejną kwestią, na którą warto zwrócić uwagę, jest pozytywny wpływ kofeiny na pracę układu sercowo-naczyniowego, Jest to jednak możliwe do osiągnięcia tylko wtedy, gdy ściśle trzymamy się jej bezpiecznych dawek i nigdy ich nie przekraczamy.
W przeciwnym razie efekt może być odwrotny, a spośród dolegliwości, na jakie narażamy, najczęściej występuje nagły wzrost ciśnienia, szczególnie niebezpieczny dla pacjentów z nadciśnieniem tętniczym oraz silnie odczuwalne kołatanie serca albo arytmia.
Pojawiają się one na szczęście tylko w przypadku przekroczenia zalecanej dawki 300 mg kofeiny dziennie, a 1-2 filiżanki kawy dziennie nie spowodują żadnego z przedstawionych zagrożeń. Spośród korzyści zdrowotnych odpowiedniego dawkowania kofeiny dla układu sercowo-naczyniowego można wymienić:
- działanie antyoksydacyjne, usuwające z organizmu chorobotwórcze wolne rodniki;
- regulację, oczywiście tylko w pewnym ograniczonym stopniu, ciśnienia krwi;
- poprawę przepływu krwi dzięki rozszerzaniu naczyń krwionośnych;
- lepsze dotlenienie układów i narządów wewnętrznych.
Układ oddechowy
Kolejny układ w naszym organizmie, który może odczuć pozytywne efekty niewielkich dawek kofeiny. Można do nich między innymi zaliczyć ułatwienie oddychania przy objawach astmy, dzięki rozszerzeniu oskrzeli i zredukowaniu częstotliwości napadów duszności, często towarzyszących tej chorobie.
Układ kostny
Jeśli chodzi o układ kostny, to nie można tu mówić o pozytywnym wpływie kofeiny. Działa zdecydowanie negatywnie, a spożywanie dużych ilości napoi z kofeiną, np. kawy, jest przyczyną stopniowego wypłukiwania wapnia, pierwiastka odpowiedzialnego za prawidłową mineralizację kości i ich wytrzymałość na ewentualne uszkodzenia mechaniczne, w tym złamania.
Jeśli jednak nie zamierzamy zmniejszyć ilości filiżanek kawy dziennie, to niezbędne będzie regularne uzupełnianie powstałych niedoborów wapnia. Najlepiej robić to z pomocą odpowiednio dobranych suplementów diety, zawierających też magnez, dzięki czemu uda się uniknąć osteoporozy i dużej utraty masy kostnej. albo zmodyfikować swoją dietę.
Układ mięśniowy
W przypadku układu mięśniowego możemy mówić o pozytywnym oddziaływaniu kofeiny, szczególnie korzystnej przy treningach siłowych.
W tkance mięśniowej wpływ kofeiny może zdecydowanie ułatwić trening siłowy, głównie poprzez zwiększony przepływ krwi, zwiększając dotlenienie mięśni i dostarczając im większe dawki niezbędnych składników odżywczych, w tym wapnia. Ponadto, kofeina:
- zmniejsza uczucie bolesności mięśni;
- pozwala lepiej skoncentrować się na pracy wykonywanej podczas ćwiczeń;
- hamuje działanie neuroprzekaźników, które informują mózg o zmęczeniu, ale nie należy przesadzać np. z ilością powtórzeń dla danego treningu, gdyż może to doprowadzić do poważnych kontuzji;
Kofeina poprawia samopoczucie prawie każdemu, kto wykonuje jakikolwiek wysiłek fizyczny, a ponadto nie pozwala na pojawienie się jednego z bardziej nieprzyjemnych efektów po treningu. Zatrzymuje wydzielanie kwasu mlekowego i uwalnia wapń w mięśniach, aby zwalczyć rozwój bolesnej bolesności.
Układ trawienny, pomoc w redukcji wagi
Kofeina jest bardzo częstym składnikiem kuracji odchudzających, ponieważ pozytywnie wpływa na pracę układu pokarmowego. Oczywiście podstawą szybkiej i utrzymanej utraty wagi oraz braku efektu jo-jo jest odpowiednio dobrana dieta i wysoka aktywność fizyczna, ale kofeina wspiera całe to przedsięwzięcie, ponieważ działa na wielu różnych płaszczyznach:
- hamuje apetyt, pozwalając w dużym stopniu kontrolować podjadanie, ciągłe sięganie po niezdrowe, wysokokaloryczne i tuczące przekąski, które jest jedną ze wskazywanych przez specjalistów przyczyn nadwagi i otyłości;
- przyspiesza proces lipolizy, rozkładu i eliminacji tłuszczu z organizmu;
- uruchamia procesy termogenezy, bezpiecznie podnosi temperaturę ciała, pozwalając na efektywniejsze spalanie wszystkich nadprogramowych kalorii spożytych w ciągu dnia;
- zwiększa wydolność fizyczną organizmu, podnosi potencjał treningowy, aby móc zrealizować cały założony plan treningowy.
Czy istnieją przeciwwskazania do spożycia kofeiny?
Spożywanie kawy lub stosowanie wyżej wymienionych suplementów diety wraz z kofeiną może przynieść wiele korzyści zdrowotnych, jednak nie dla każdego. Będą bowiem istniały pewne przeciwwskazania, zwłaszcza w leczeniu niektórych chorób, w których przebiegu nawet minimalna ilość kofeiny nie powinna być spożywana, takie jak:
- nadciśnienie tętnicze;
- choroba wieńcowa;
- ciąża;
- cukrzyca;
- choroba wrzodowa żołądka.
- choroby trzustki i dwunastnicy;
- kamica żółciowa;
- problemy z trzymaniem moczu;
- bezsenność i inne zaburzenia snu
- migreny;
- zażywanie leków zawierających kofeinę lub leków przeciwdepresyjnych, antybiotyków i zwiotczających mięśnie.
Bibliografia:
