Można zaryzykować stwierdzenie, że stres jest obecny w życiu praktycznie każdego człowieka i uważa się go za jedną z chorób cywilizacyjnych naszych czasów. Stykamy się z nim w wielu sytuacjach, w życiu zawodowym i osobistym, a w niewielkich dawkach działa nawet pozytywnie, motywując nas do działania.
Jednakże korzyści płynące ze stresu są niewielkie, a gdy ustępują miejsca długotrwałemu, intensywnemu stresowi, zaczynają szkodzić naszemu zdrowiu. Dlaczego mimo wszystko potrzebujemy stresu, jakie są objawy jego przewlekłej postaci i w jaki sposób możemy sobie z nim poradzić?
Czym jest stres?
Przez pojęcie stresu rozumiemy reakcję naszego organizmu na otoczenie, docierające z niego bodźce, która wymaga odpowiedniego i szybkiego dostosowania się do aktualnie panujących, przeważnie niekorzystnych warunków. Hormony odpowiedzialne za stres nie powodują niewydolności organizmu, a wręcz przeciwnie, w niektórych przypadkach mobilizują go do działania, by mógł poradzić sobie z nieprzyjemną sytuacją. Hormonami stresu są:
- kortyzol, oddziałujący między innymi na metabolizm białek, tłuszczów i aminokwasów oraz poziom cukru we krwi;
- adrenalina i noradrenalina, mające wpływ na układ mięśniowy, serce i układ krążenia.
Poziom hormonów stresu waha się przez cały czas. Jeśli jednak występuje ich nadmiar, w krótkim czasie prowadzi to do zaburzeń zarówno zdrowia fizycznego, jak i psychicznego.
Co uważa się za stresory?
Stresory to wyżej wymienione bodźce lub zdarzenia, które wywołują wzrost poziomu hormonów stresu, czasami znacznie powyżej określonych norm. Bodźce te mają zróżnicowaną siłę, niektóre są słabe, a są to codzienne problemy, z którymi musimy sobie radzić, niepowodujące dużych odchyleń w naszym życiu, zdarzają się jednak dość często i dlatego mogą być sporą uciążliwością.
Z kolei do stresorów o dużej sile oddziaływania należą takie wydarzenia życiowe jak zmiana pracy, narodziny dziecka, ślub albo przeprowadzka. Mogą to być między innymi tzw. stresory katastroficzne, np. wojna, ataki terrorystyczne, klęski żywiołowe czy też nagła śmierć bliskiego członka rodziny lub inne wydarzenia dramatycznie zaburzające strefę psychiczną, powodujące zespół stresu pourazowego.
Co ciekawe, różne stresory nie zawsze muszą mieć negatywne skutki. Istnieje również stres pozytywny, związany z pewną ekscytacją, a może to sprawić przykładowo randka, czy długo oczekiwany wyjazd. Wpływają więc na organizm człowieka w bardziej pozytywny sposób, i to właśnie one dodają mu energii i chęci do działania.
Do bardzo poważnych stresorów jest zaliczana zmiana pracy, czy też samo przebywanie w miejscu jej wykonywania. Jak wykazały badania, ten stresor jest jednym z najczęściej diagnozowanych czynników odpowiedzialnych za wystąpienie długotrwałego stresu.
Jakie są najczęstsze objawy stresu?
Objawy stresu nie są oczywiste i niekiedy bardzo trudne do zdiagnozowania, chociażby z tego powodu, że to, co dla jednej osoby może być reakcją na wydarzenia, dla innej jest symptomem poważnych chorób. Eksperci przede wszystkim wymieniają:
- zaburzenia rytmu serca;
- problemy ze snem prowadzące do bezsenności;
- osłabienie pamięci i koncentracji;
- problemy z żołądkiem i innymi częściami układu pokarmowego;
- brak apetytu lub odwrotność, napady „wilczego głodu”;
- ciągłe uczucie niczym nieuzasadnionego niepokoju;
- bolesne napięcia mięśniowe;
- dolegliwości bólowe w obrębie pleców;
- gwałtowne napady uczucia zimna lub gorąca;
- pogorszenie nastroju psychicznego.
Często są to objawy bagatelizowane lub mylone z różnego rodzaju innymi schorzeniami. Najważniejsze jest jednak ich prawidłowe rozpoznanie i stosunkowo szybkie poradzenie sobie z nimi. Jeśli tego nie zrobimy, to może pojawić się stres przewlekły oznaczający o wiele poważniejsze dysfunkcje organizmu, takie jak:
- długotrwałe bóle głowy;
- przewlekły ból pleców;
- choroby serca i układu krążenia;
- cukrzyca;
- schorzenia lub zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego;
- wrzody żołądka i dwunastnicy;
- nieprawidłowości miesiączkowania;
- zaburzenia potencji;
- nadwaga i związana z nią często chorobliwa otyłość;
- pogorszenie stanu skóry;
- osteoporoza;
- ciągłe, uciążliwe uczucie zmęczenia, fizycznego i psychicznego.
Które negatywne skutki stresu stanowią zagrożenie dla zdrowia?
Skutki długotrwałego stresu w skrajnych przypadkach mogą być naprawdę katastrofalne, a jednym z najbardziej widocznych efektów jego oddziaływania jest osłabienie naturalnej odporności organizmu, zakłócenie działania układu immunologicznego.
Konsekwencją tego jest narażenie nie tylko na różnego rodzaju sezonowe infekcje, ale i poważniejsze choroby mogące zagrażać nawet życiu. Odpowiedzialny za to jest wzrost kortyzolu, nie bez powodu nazywanego „hormonem stresu”, który obniża produkcję białych krwinek i przeciwciał.
Jest to również związane ze wzrostem ryzyka zachorowania na raka. Niektórzy badacze twierdzą, że przewlekły stres zwiększa prawdopodobieństwo np. zachorowania kobiet na raka piersi. Długotrwały stres może nasilać również symptomy niektórych chorób autoimmunologicznych, w tym:
- choroby Hashimoto;
- cukrzycy typu 1;
- zapalenia wrzodziejącego jelita grubego;
- reumatoidalnego zapalenia stawów.
Oddziaływanie kortyzolu na ludzkie ciało przez dłuższy czas zmniejsza wrażliwość tkanek organizmu na ten hormon, a rezultatem jest niszczenie przez organizm własnych tkanek, które uznaje za stałe zagrożenie.
W jaki sposób możemy poradzić sobie ze stresem?
Najlepszą receptą na wyeliminowanie negatywnych skutków stresu jest pozbycie się stresorów oddziałujących na nasz organizm, co niestety nie zawsze jest możliwe. Na szczęście istnieje kilka metod, jakie warto w tym celu zastosować, a wskazywane przez ekspertów w tej dziedzinie to:
Właściwa dieta
Zrównoważone odżywianie ma ogromne znaczenie dla zdrowia całego organizmu. Niedobór określonych pierwiastków i witamin może potęgować uczucie zestresowania, dlatego należy do swojego codziennego menu wprowadzić produkty spożywcze bogate w następujące związki chemiczne:
- cynk, a dużo mają go jajka, orzechy i pestki dyni;
- magnez, a zawiera go kakao, gorzka czekolada i orzechy;
- potas, obecny w pomidorach, ziemniakach i bananach;
- wapń, którego bogatym źródłem są przetwory mleczne;
- witaminy z grupy B, których dostarczą mięso i ryby;
- witamina C, obecna w owocach cytrusowych, cebuli i wielu innych owocach i warzywach;
- witamina D, a dostarczą jej przede wszystkim ryby morskie;
- kwasy tłuszczowe omega-3, a najwięcej mają go ryby, oliwa z oliwek, olej lniany i awokado.
W diecie muszą się również znaleźć zioła mogące ułatwić radzenie sobie ze stresem, także długotrwałym, a domową apteczkę warto uzupełnić takimi roślinami jak:
- szałwia;
- rumianek;
- kozieradka;
- czarnuszka;
- melisa.
Odpowiednio dobrane techniki relaksacyjne
Niektóre z technik relaksacyjnych, wartych zastosowania przez osoby znajdujące się pod wpływem stresu, mogą obejmować muzykoterapię, ćwiczenia jogi lub pilatesu oraz starannie dobrane techniki oddychania. Inni ludzie proponują codzienną medytację i masaż relaksacyjny.
Regularna aktywność fizyczna
Zdecydowanie należy porzucić siedzący tryb życia, ruszyć się z domu i znaleźć jakąś formę aktywności fizycznej na świeżym powietrzu. Dobrym pomysłem są spacery, krótkie treningi cardio czy Tabata, odczuwalnie poprawiające samopoczucie psychiczne i pozwalające zredukować skutki stresu.
Ważne jest, aby nie przesadzić z ćwiczeniami, dopasować je do swoich możliwości fizycznych, a jeśli przesadzimy z wysiłkiem np. treningiem siłowym z hantlami, to musimy liczyć się z mniej lub bardziej poważnymi kontuzjami, które na pewno nie wpłyną korzystnie na nasz nastrój i mogą nasilić objawy stresu.
Naturalne ziołowe preparaty antystresowe
Są one dostępne w każdej aptece i mają naturalny, bezpieczny w użyciu skład skomponowany ze starannie dobranych mieszanek ziołowych, z rumianku, melisy, zielonej herbaty i szyszek chmielu. Dzięki temu mogą pomóc wyregulować rytm serca, pozwalają się wyciszyć i zrelaksować, redukując w ten sposób zaburzenia snu i zmniejszając ryzyko bezsenności.
Jeśli żaden z powyższych sposobów nie działa, warto poprosić kogoś o pomoc. Już sama rozmowa z bliską osobą przynosi ulgę, ale jeśli i to nie pomaga, należy umówić się na wizytę u specjalisty, psychologa, a nawet psychiatry, który po zdiagnozowaniu wszystkich objawów stresu, zaleci specjalną terapię lub kurację farmakologiczną.
Bibliografia:
