Selen – właściwości, źródła, skutki nadmiaru i niedoboru

Zapewnienie optymalnego zdrowia wymaga zwrócenia uwagi na różne czynniki, a jednym z kluczowych aspektów jest utrzymanie wystarczającego poziomu selenu. Jego odpowiednia ilość ma kluczowe znaczenie w zmniejszaniu ryzyka wielu chorób i niezbędne jest włączenie suplementacji selenem do zbilansowanej diety. Ten składnik odżywczy można znaleźć w różnych suplementach diety i codziennych źródłach żywności, wspierających zarówno zdrowie psychiczne, jak i fizyczne.

Selen – czym jest i jakie ma właściwości chemiczne?

Przez wiele lat selen uważany był za pierwiastek toksyczny, od chwili jego odkrycia w 1817 roku przez szwedzkiego chemika J.J. Berzeliusa. Początkowo uważano, że organiczny selen ma szkodliwe właściwości, lecz ostatecznie obalono ten pogląd. Ze względu na jego niedobór w przyrodzie, badania nad selenem zostały wstrzymane aż do lat 50. XX wieku, kiedy to wzbudził ponowne zainteresowanie. Późniejsze badania wykazały, że selen jest istotnym mikroelementem niezbędnym do optymalnego funkcjonowania organizmu, pomimo jego niewielkich ilości w ludzkim ciele.

Pod względem składu chemicznego selen jest klasyfikowany jako niemetal i reprezentowany przez symbol Se w układzie okresowym Mendelejewa. Jego nazwa pochodzi od greckiego terminu „Selene”, co oznacza księżyc. Oprócz zastosowania w produktach leczniczych selen jest również wykorzystywany na szeroką skalę w przemyśle chemicznym.

Selen – jakie jest jego zalecane stężenie we krwi?

Selen może potencjalnie pomóc w zapobieganiu i leczeniu różnych chorób, lecz kluczowe jest przestrzeganie zalecanego dziennego spożycia, które różni się w zależności od wieku. Zalecane przez specjalistów dawki tego cennego pierwiastka wynoszą:

dzieci od 1 do 3 roku życia: 33-71 mcg/L;
dzieci od 2 do 5 roku życia: 32-84 mcg/L;
dzieci od 6 do 10 roku życia: 41-74 mcg/L;
dzieci od 11 do 16 roku życia; 40-82 mcg/L;
młodzież i dorośli powyżej 16 roku życia; 50-120 mcg/L.

Selen – czym grozi niedobór i nadmiar tego pierwiastka w organizmie?

Selen należy dostarczać zgodnie z przedstawionymi wyżej dawkami, co pozwoli uniknąć komplikacji zdrowotnych powodowanych przez jego niedobór lub nadmiar. Przekroczenie zalecanej dawki może prowadzić do podwyższonego poziomu selenu we krwi, co może skutkować szeregiem dolegliwości, z których niektóre mogą być dość uciążliwe. Dodatkowo niezbędne jest regularne monitorowanie potencjalnych niedoborów tego pierwiastka, gdyż jego brak również może znacząco wpływać na ogólny stan zdrowia.

Niedobór selenu w organizmie

Tworząc codzienny plan posiłków i organizując spożycie składników odżywczych, należy pamiętać, że dobrze zbilansowana dieta powinna obejmować nie tylko niezbędne witaminy, ale także selen dla zapewnienia optymalnego funkcjonowania organizmu.

Minerał ten ma szczególne znaczenie, zwłaszcza dla kobiet w ciąży, ponieważ w tym czasie ich zapotrzebowanie na suplementację selenu wzrasta. Trzeba jednocześnie być czujnym na określone objawy, które mogą wskazywać na spadek stężenia selenu w naszym krwiobiegu:

problemy z tarczycą, takie jak nadczynność tarczycy, niedoczynność tarczycy lub choroba Hashimoto;
zaburzenia serca, w tym niewydolność serca;
upośledzenie działania układu odpornościowego;
wypadanie włosów, kruche i łamliwe paznokcie;
zwiększone ryzyko raka;
wyższa aktywność wolnych rodników, co może prowadzić do stresu oksydacyjnego.

W sytuacji, gdy mamy powody, by sądzić, w oparciu o wyżej wymienione objawy lub poparte badaniami, że poziom selenu może być niewystarczający, konieczne jest szybkie uzupełnienie tego niedoboru poprzez suplementację. Można to osiągnąć poprzez staranny dobór składników do naszych posiłków, takich, które są bogate w selen.

Niemniej jednak zaleca się wcześniejsze zasięgnięcie porady specjalisty, aby upewnić się, że odpowiednia dawka selenu jest określona dla konkretnych potrzeb danej osoby, przy jednoczesnym przestrzeganiu dopuszczalnych limitów.

Nadmiar selenu w organizmie

Przyjmowanie nadmiernych dawek selenu na co dzień może być równie niebezpieczne, jak jego niedobory, także może mieć negatywny wpływ na nasze zdrowie. Konsekwencje takiej nieodpowiedzialności szybko objawią się różnymi symptomami, w tym:

zmęczeniem i osłabieniem;
zaburzeniami psychicznymi;
bólami stawów i mięśni;
wypadaniem włosów i problemami z paznokciami;
zaburzeniami trawiennymi, biegunkami, wymiotami i mdłościami;
nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego;
nadmierną potliwością i nieświeżym oddechem;
potencjalnym ryzykiem cukrzycy typu 2;
zmianami skórnymi.

Warto podkreślić, że przekroczenie dziennej dawki 400 mg może skutkować poważnymi konsekwencjami, w tym obrzękiem płuc i innymi stanami zagrażającymi życiu, stwarzając ryzyko zarówno dla zdrowia, jak i przeżycia.

Selen – które produkty spożywcze zawierają go najwięcej?

Jeśli chodzi o uzyskanie wystarczającej podaży selenu, preferowaną dla wielu osób metodą jest stosowanie suplementów diety. Suplementy te, powszechnie dostępne przeważnie w postaci tabletek, to wygodny sposób na zapewnienie dziennego spożycia tego pierwiastka. Należy jednak pamiętać, że selen można również znaleźć naturalnie w różnych produktach spożywczych, które tak samo, jak tabletki uzupełniają ewentualne braki. Najwięcej można go pozyskać z:

owoców morza;
ryb, takich jak łosoś i tuńczyk;
wołowiny i mięsa drobiowego;
podrobów mięsnych;
produktów zbożowych, pełnoziarnistego pieczywa, makaronów czy płatków owsianych;
ryżu
jaj kurzych;
niektórych warzyw, takich jak cebula, brokuły, biała kapusta, czosnek, soczewica i szparagi;
orzechów brazylijskich.

Selen – jakie istotne funkcje pełni w organizmie człowieka?

Gdy będziemy przestrzegać sugerowanych wytycznych dotyczących codziennego spożywania organicznego selenu, szybko doświadczymy jego korzystnego wpływu na nasze ogólne samopoczucie. Konsekwentne włączanie selenu do naszej diety zapewnia niezbędne wsparcie dla różnych ważnych układów i narządów wewnętrznych. Należy podkreślić, że selen posiada wiele właściwości terapeutycznych, w tym:

Skutecznie reguluje pracę tarczycy

Powszechność chorób tarczycy w naszym nowoczesnym społeczeństwie jest coraz większa, ale na szczęście mamy środki do walki z nimi poprzez włączenie określonych składników odżywczych do naszej diety. Zapewniając spożycie wystarczających ilości selenu, możemy pozytywnie wpłynąć na regulację produkcji trójjodotyroniny (T3), ważnego hormonu, który odgrywa kluczową rolę w różnych procesach organizmu, takich jak metabolizm węglowodanów i tłuszczów, odpowiada także za prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego, serca i układu krążenia.

Zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na raka

Włączenie selenu do diety odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu nowotworom. Wynika to z jego zdolności do współtworzenia peroksydazy glutationowej, enzymu, który pomaga w eliminacji szkodliwych wolnych rodników, czyli reaktywnych form tlenu (ROS), mogących sprzyjać powstawaniu nowotworów.

Selen działa również poprzez hamowanie nieuregulowanej proliferacji komórek nowotworowych, skutecznie eliminując je, jeśli już się ujawniły, i chroniąc DNA przed uszkodzeniami wywołanymi stresem oksydacyjnym.

Redukuje ryzyko choroby Alzheimera i Parkinsona

Rozpowszechnienie chorób Alzheimera i Parkinsona, szczególnie wśród osób starszych, doprowadziło do rosnącej liczby pacjentów stojących przed wyzwaniami związanymi z tymi wyniszczającymi chorobami neurodegeneracyjnymi. Zapewnienie im odpowiedniej ilości niezbędnych składników odżywczych ma kluczowe znaczenie dla spowolnienia procesów degeneracyjnych wpływających na mózg i układ nerwowy.

W szczególności stwierdzono, że włączenie do diety pokarmów bogatych w selen ma pozytywny wpływ na umiejętności komunikacyjne i funkcje poznawcze pacjentów, a także potencjalnie łagodzi postęp samych chorób.

Inne, równie istotne korzyści zdrowotne

Włączenie suplementów selenu do codziennej diety może mieć również inne, tak samo pozytywne skutki dla ogólnego stanu zdrowia. Korzyści te przypisuje się właściwościom selenu, w tym: