Potas – czym jest, jakie są jego źródła i funkcje, które pełni w organizmie?

Ludzki organizm nieustannie wykazuje zapotrzebowanie na różnorodne związki chemiczne, niezbędne do jego optymalnego działania. Podczas gdy niektóre z tych związków są naturalnie wytwarzane przez nasze ciała, inne muszą być pozyskiwane ze źródeł zewnętrznych. Równie ważne jest, aby pamiętać nie tylko o dostarczaniu odpowiednich dawek witamin, ale i o znaczeniu suplementacji minerałami. Szczególnie istotne dla zdrowia są pierwiastki śladowe, takie jak potas, o którym więcej powiemy w dalszej części artykułu.

Co to jest potas?

Potas, obok sodu, cynku, wapnia i magnezu, jest jednym z kluczowych pierwiastków, które w różnorodny wpływają na układy i narządy wewnętrzne ludzkiego ciała. W systemie pierwiastków Mendelejewa oznaczany jest dużą literą K, a pod względem biologicznym klasyfikowany jako „makroskładnik odżywczy”, odgrywający istotną rolę w utrzymaniu zdrowia człowieka.

Z kolei pod względem chemicznym zaliczamy go do litowców, jest lekkim metalem alkalicznym, ma srebrzystobiały wygląd, temperaturę topnienia 63,25 stopni Celsjusza i wykazuje niezwykłą reaktywność w kontakcie z wodą. Chociaż jego dominującą formą jest wodorotlenek potasu, substancja żrąca, potas znajduje szerokie zastosowanie w sektorze chemicznym, medycznym i kosmetycznym. Warto zauważyć, że jego stężenia wykorzystywane w tych branżach nie mają szkodliwego wpływu na zdrowie.

Jakich dziennych dawek potasu należy przestrzegać?

Tak, jak wiele innych związków odżywczych, także potas powinien być odpowiednio dawkowany, a jego dzienne spożycie zależy między innymi od wieku. Zalecane przez specjalistów dzienne dawki są następujące:

dla dzieci do 3 roku życia – 3000 mg;
dla dzieci w wieku od 4 do 8 lat – 3800 mg;
dla dzieci oraz młodzieży od 9 do 18 roku życia – 4500 mg;
dla osoby dorosłej powyżej 18 roku życia – 4500 mg;
dla kobiety w ciąży – 4700 mg;
dla kobiety w czasie karmienia piersią – 5100 mg.

Czy niedobory potasu w organizmie mogą szkodzić zdrowiu?

Ważne jest, aby zwracać uwagę na zalecane dzienne spożycie potasu w celu utrzymania optymalnego stanu zdrowia przez dłuższy czas. Istnieją jednak przypadki, w których może to być niewykonalne z różnych powodów. W większości przypadków niedobory tego niezbędnego składnika odżywczego można przypisać naszemu własnemu brakowi uwagi oraz innym czynnikom, takim jak:

źle zbilansowana dieta;
intensywny wysiłek fizyczny;
nadmierna potliwość;
rozregulowana gospodarka elektrolitowa organizmu;
nieleczone i często nierozpoznane schorzenia układu pokarmowego;
długotrwały i silny stres powodujący szybki spadek poziomu witamin i minerałów;
wiele leków, takich jak diuretyki i glikokortykosteroidy, znane ze swoich silnych właściwości moczopędnych.

Wymienione wyżej czynniki mogą prowadzić do hipokaliemii, czyli właśnie niedoboru potasu, charakteryzującego się obniżeniem jego poziomu w surowicy krwi, normalnie wynoszącego 3,5 – 5 mmol/l. Stan ten można podzielić na kilka etapów w zależności od ilości tego pierwiastka:

łagodna hipokaliemia: 3,5–3,0 mmol/l;
umiarkowana hipokaliemia: 3,0–2,5 mmol/l;
ciężka hipokaliemia: poniżej 2,5 mmol/l.

W przypadku łagodnego niedoboru potasu objawy mogą nie być widoczne. Jednak w miarę pogłębiania się braków, hipokaliemia przejdzie do umiarkowanego lub ciężkiego stadium, powodując zauważalne objawy, takie jak:

zaburzenia neurologiczne, uczucie mrowienia i drętwienia skóry, nieprawidłowe odruchy;
nadpobudliwość nerwowa;
spadek sił mięśni, a w skrajnych przypadkach także rabdomioliza, czyli rozpad tkanki mięśniowej;
ryzyko niedrożności jelit, objawiające się między innymi bolesnymi zaparciami;
nieregularność pracy mięśnia sercowego, w szczególności częstoskurcz komorowy, co stwarza ryzyko wystąpienia arytmii lub zawału serca;
coraz trudniejsze oddawanie moczu może ostatecznie doprowadzić do jego całkowitego zatrzymania.

Czym może grozić nadmierna ilość potasu w organizmie?

Za duża ilość potasu, określana fachowo jako hiperkaliemia, także może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a w ciężkich przypadkach nawet dla życia. Podobnie jak w przypadku hipokaliemii, hiperkaliemia jest podzielona na trzy etapy w zależności od poziomu potasu obecnego w surowicy krwi:

łagodną hiperkaliemię: 5,6–6,5 mmol/l;
umiarkowaną hiperkaliemię: 6,6–7,5 mmol/l;
ciężką hiperkaliemię: powyżej 7,5 mmol/l.

Specjaliści przypisują ten niepokojący stan wielu istotnym czynnikom, a najważniejsze to:

upośledzone wydalanie nadmiaru potasu z moczem spowodowane np. chorobami nerek;
zaburzenia skutecznego transportu potasu do komórek organizmu;
spożywanie niezbilansowanej diety, w skład której wchodzą liczne produkty zawierające nadmierne ilości potasu;
niektóre leki mogące podnosić poziom tego pierwiastka we krwi.

Objawy związane z nadmierną ilością potasu we krwi są równie poważne i w żadnym wypadku nie należy ich lekceważyć. Bardzo ważne jest, abyśmy niezwłocznie szukali pomocy specjalisty, gdy tylko się pojawią te symptomy, zwłaszcza tak niepokojące, jak:

uporczywe uczucie zmęczenia i osłabienia;
uczucie duszności i ucisku w klatce piersiowej;
poczucie chaosu i dezorientacji;
epizody drgawek, powodujące nagłe i niekontrolowane skurcze mięśni;
obecność zaburzeń rytmu serca, takich jak bradykardia lub migotanie komór;
wysokie ryzyko całkowitego zatrzymania krążenia krwi;
parestezja, nieprawidłowe odczucia charakteryzujące się mrowieniem lub drętwieniem kończyn.

Jakie są naturalne sposoby na zapewnienie organizmowi odpowiedniej podaży potasu?

Aby zapewnić sobie optymalne zdrowie, kluczowe jest konsekwentne utrzymywanie zalecanego poziomu potasu, zwykle osiąganego poprzez spożywanie suplementów diety zawierających ten niezbędny składnik odżywczy. Niemniej jednak lepiej jest pozyskiwać potas naturalnymi sposobami, włączając do naszej diety określone produkty spożywcze, takie jak:

różne rodzaje mięsa, drób, wołowina i wieprzowina;
ryby morskie, makrela, dorsz lub halibut;
produkty zbożowe obejmujące kaszę gryczaną, płatki owsiane lub jęczmienne, otręby i pełnoziarniste pieczywo razowe;
mleko i produkty mleczne;
świeże owoce, jabłka, banany, pomarańcze, brzoskwinie, porzeczki, maliny i winogrona;
suszone owoce, takie jak jabłka, śliwki, figi, daktyle i rodzynki;
warzywa, pomidory, ziemniaki, buraki, szpinak, marchew i biała kapusta;
grzyby, zarówno świeże, jak i w postaci suszonej;
rośliny strączkowe, takie jak sucha fasola i groch.

Dlaczego potas jest niezbędny do utrzymania optymalnego zdrowia ludzkiego organizmu?

Chociaż zrozumienie podstawowych właściwości chemicznych potasu jest niezwykle ważne, to jednak skupiamy się przede wszystkim na jego znaczeniu w organizmie człowieka i roli w utrzymaniu dobrego ogólnego stanu zdrowia. Jako elektrolit obecny w praktycznie każdej komórce, potas pełni wiele istotnych funkcji, a na szczególną uwagę zasługuje:

Utrzymanie optymalnego poziomu pH w komórkach

Organizm opiera się na utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej, a wszelkie zakłócenia tej delikatnej symbiozy mogą mieć daleko idące konsekwencje. Jedną z nich jest potencjalny niebezpieczny wzrost poziomu potasu w surowicy krwi, znany jako hiperkaliemia, który może prowadzić do powikłań sercowych, niejednokrotnie stanowiąc poważne zagrożenie dla życia.

Zapewnienie równowagi elektrolitów w organizmie

Powodem, dla którego jest to możliwe, jest tzw. pompa sodowo-potasowa, która obejmuje zwiększenie objętości płynu w komórkach spowodowane przez sód, a następnie regulację tej objętości poprzez odpowiedni poziom potasu. Mechanizm ten skutecznie przeciwdziała wszelkim zaburzeniom równowagi elektrolitów, zapobiegając w ten sposób wystąpieniu różnych powiązanych z tym stanem schorzeń.

Wspomaganie prawidłowego działania układu nerwowego

Prawidłowe działanie układu nerwowego i mózgu także zależy od odpowiedniej podaży jonów potasu, co skutkuje między innymi zwiększoną transmisją sygnałów nerwowych. Jednocześnie ten niezbędny pierwiastek śladowy pozytywnie wpływa na naszą koncentrację, pamięć i zdolność do przyswajania oraz rozumienia dużej ilości świeżej wiedzy.

Wzmocnienie napięcia mięśniowego

Regularne ćwiczenia na świeżym powietrzu mają kluczowe znaczenie dla utrzymania prawidłowej masy ciała i zapobiegania nadwadze lub otyłości. Dlatego warto zadbać codzienną aktywność fizyczną i jednoczesne zapewnienie mięśniom niezbędnej ilości potasu, który odgrywa istotną rolę we wspieraniu ich funkcjonowania i produkcji tworzących je białek. Bez odpowiedniej ilości potasu mięśnie mogą również doświadczać bolesnych skurczów.

Wsparcie dla układu sercowo-naczyniowego

Prawidłowe dzienne spożycie potasu jest niezbędne dla ludzkiego serca i innych elementów układu krążenia. Potas odgrywa kluczową rolę w dostarczaniu sercu energii niezbędnej do utrzymania jego nieprzerwanego rytmu przez całe życie. Ten wartościowy pierwiastek działa również jako siła przeciwdziałająca niebezpiecznemu zjawisku agregacji, czyli sklejania się płytek krwi. Zjawisko to, jeśli pozostanie niekontrolowane, może zwiększyć ryzyko powstania zagrażających życiu zakrzepów krwi lub początków miażdżycy.

Które inne właściwości prozdrowotne potasu warto podkreślić?

Oprócz wyżej wymienionych funkcji, jakie pełni potas w ludzkim organizmie, warto także podkreślić jego inne, niemniej ważne dla zdrowia właściwości:

minimalizację ryzyka kamicy nerkowej;
normalizację pracy nerek i gospodarki wodnej;
regulację wydzielania insuliny, co odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu cukrzycy;
zapobieganie nadmiernemu wydalaniu wapnia z moczem, co jest niezbędne dla utrzymania zdrowia kości i chroni je przed osteoporozą.

W przypadku, gdy testy wskazują na nadmierną ilość potasu w naszym organizmie, potencjalnie narażając nas na różne stadia hiperkaliemii, ogólnie skuteczne jest zmniejszenie spożycia wyżej wymienionych grup żywności w celu zrównoważenia jego poziomu. Zaleca się jednak zasięgnięcie porady lekarza przed podjęciem tej decyzji, ponieważ tylko on jest w stanie dokładnie zdiagnozować przyczyny nadmiaru lub niedoboru potasu i zalecić odpowiednie leczenie.

Bibliografia: